Co najmniej jeden na pięciu mieszkańców Europy jest narażony na szkodliwy dla zdrowia hałas – informuje Europejska Agencja Środowiska w opublikowanym 5 marca 2020 r. raporcie. Co więcej, liczba ta będzie wzrastać za sprawą postępującej urbanizacji i rozwoju mobilności.
Wpływ hałasu na środowisko
Europejska Agencja Środowiska (EEA) w raporcie Environmental noise in Europe - 2020 wskazuje, że hałas jest jednym z głównych problemów zagrażających zdrowiu i dobrej jakości życia. Jak podaje Agencja, bazując na nowych informacjach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), długotrwałe narażenie na hałas powoduje 12 tysięcy przedwczesnych zgonów oraz przyczynia się do prawie 50 tysięcy nowych przypadków choroby niedokrwiennej serca rocznie. Ponadto, wpływa negatywnie na kondycję psychiczną człowieka i jego funkcjonowanie, np. powodując rozdrażnienie czy zaburzenia snu. Agencja zwraca przy tym uwagę na nierównomierność narażenia ludzi na negatywne skutki hałasu, związaną z różnicami we wrażliwości oraz sytuacji społeczno-ekonomicznej. Hałas jest również czynnikiem stresogennym dla dzikich zwierząt i pośrednio wpływa na ich liczebność.
Zakres oceny
Raport stanowi kompleksowy przegląd i analizę narażenia Europejczyków na wysoki poziom hałasu oraz jego niekorzystnych skutków dla zdrowia. W ocenie skoncentrowano się na hałasie generowanym przez transport drogowy, kolejowy i lotniczy oraz przemysł, zgodnie z definicją przyjętą w tzw. dyrektywie hałasowej (2002/49/WE). Głównym źródłem hałasu jest transport drogowy.
Poprzedni raport dot. kompleksowej oceny hałasu EEA wydała w 2014 r. Zebrane w ciągu ostatnich lat dane, jak i nowe wytyczne opracowane przez WHO, pozwoliły na dokonanie nowej, zaktualizowanej oceny. Raport zawiera m.in:
- analizę stanu narażenia na hałas w oparciu o najnowsze dane przekazane zgodnie z dyrektywą 2002/49/WE, analizę trendów w latach 2012-2017 oraz prognozy na przyszłość,
- ocenę skutków hałasu dla zdrowia człowieka oraz wpływu na zwierzęta wodne i lądowe,
- analizę nierówności i wrażliwości w odniesieniu do narażenia na hałas,
- ocenę dostępności i roli obszarów miejskich potencjalnie nienarażonych na hałas oraz sposobów ochrony i wyznaczania tzw. obszarów cichych,
- podsumowanie aktualnych działań podejmowanych przez kraje w celu ograniczenia narażenia
na hałas, w tym sposobów ograniczania hałasu u źródeł jego powstawania.
Raport opiera się na oficjalnych danych przesłanych z krajów członkowskich EEA (z wyłączeniem Turcji). W Polsce w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska dokonuje się oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian. W zakresie map akustycznych dane do Komisji Europejskiej i EEA przekazywane są przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, natomiast w zakresie programów ochrony przed hałasem przez Ministerstwo Środowiska - obecnie Ministerstwo Klimatu. Raport konsultowany był z krajami, po stronie polskiej proces ten koordynował ulokowany w GIOŚ Krajowy Punkt Kontaktowy ds. współpracy z EEA w ramach EIONET.
Agencja zaznacza, że opisane w raporcie skutki zdrowotne są zapewne niedoszacowane, gdyż WHO wskazuje na szkodliwość hałasu o niższym poziomie niż określony w unijnej dyrektywie.
Potrzebne działania
Agencja wskazuje, że cel określony w siódmym programie działań UE w zakresie środowiska (7. EAP), dotyczący ograniczenia zanieczyszczenia środowiska hałasem, oraz przybliżenie się do 2020 r. do poziomów hałasu zalecanych przez WHO nie zostaną osiągnięte. Dlatego, jak podają Autorzy, w celu polepszenia ochrony Europejczyków przed szkodliwym wpływem hałasu, konieczne jest efektywniejsze wdrożenie dyrektywy 2002/49/WE. Obejmuje to wyeliminowanie trudności w analizie sytuacji i postępów w Europie oraz redukowanie hałasu. Opracowana w 2019 r. na poziomie UE wspólna metoda mapowania hałasu oraz wprowadzenie obowiązku korzystania przez kraje w sprawozdawczości z narzędzi EEA mają służyć zagwarantowaniu pełnych i porównywalnych danych o narażeniu na hałas w Europie. Największy problem we wdrażaniu dyrektywy dotyczy programów działań. Takich planów brakuje dla wielu krajów oraz występują istotne różnice w jakości i zawartości. Jako niezbędne działania, EEA wskazuje m.in. prowadzące do ograniczenia hałasu rozwiązania organizacyjne, infrastrukturalne i wykorzystanie nowych technologii. Konieczna jest także współpraca między różnymi podmiotami i synergia działań. Przykładowo, w przypadku transportu, sposobem optymalizacji kosztów i wysiłków może być połączenie działań na rzecz redukcji hałasu i emisji zanieczyszczeń. Agencja zwraca też uwagę, że ograniczanie hałasu nie powinno koncentrować się jedynie na obszarach z jego najwyższym poziomem. W miastach ważne jest tworzenie łatwo dostępnych dla mieszkańców tzw. obszarów cichych.