Zmniejszenie produkcji odpadów, zwiększenie użycia komponentów biologicznych oraz postępy w recyklingu stanowią wyzwanie dla nowoczesnej i przyjaznej dla środowiska gospodarki.
Gospodarka o obiegu zamkniętym jest modelem prowadzenia gospodarki, w którym wszystkie produkty, materiały oraz surowce powinny być możliwie jak najdłużej wykorzystywane. Ideą jest, aby zużyty produkt nie stał się odpadem, lecz surowcem do dalszej produkcji. Jest to odejście od obecnego systemu „weź – wyprodukuj – zużyj – wyrzuć” na rzecz modelu powtórnego wykorzystywania surowców, dążącego ostatecznie do wyeliminowania z cyklu życia produktu etapu „końca jego życia”.
Europejska Agencja Środowiska w raporcie „The circular economy and the bioeconomy” prezentuje koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym w ujęciu biogospodarki oraz przedstawia wyzwania i korzyści wynikające z przekształcenia tradycyjnego modelu gospodarki w gospodarkę o obiegu zamkniętym. Strategia ta ma na celu przynieść korzyści dla ochrony środowiska oraz zwiększyć innowacyjność i konkurencyjność europejskich przedsiębiorców. Wszystko to dzięki zwiększonej wydajności systemu recyklingu, ograniczeniu ilości odpadów i emisji szkodliwych zanieczyszczeń oraz zmniejszeniu zużycia energii.
EEA podaje, że sektor biogospodarki w UE rozwija się i w 2014 r. zapewniał 9% zatrudnienia, a ponad 25% całkowitych przepływów materiałowych dotyczyło biomasy. Rolnictwo dostarcza ok. 63% całkowitej biomasy w UE, leśnictwo 36%, a z rybołówstwa pochodzi ok. 1%. Około 62% biomasy pochodzącej z rolnictwa jest wykorzystywana do produkcji żywności, a ok. 19% do produkcji energii i materiałów. Natomiast ponad jedna trzecia biomasy pochodzącej z lasów jest bezpośrednio wykorzystywana do produkcji energii. Przy tym EEA zauważa, że blisko połowa (47%) zapotrzebowania UE na produkty drzewne (np. papier) pochodzi z recyklingu. Roczne pozyskiwanie drewna sięga 72% rocznego przyrostu drewna w lasach - co jest pozytywnym zjawiskiem, jednak w kontekście biomateriałów pokazuje, że potencjał pozyskiwania większej biomasy drzewnej jest ograniczony.
EEA zwraca uwagę, iż ograniczenie zużycia zasobów nieodnawialnych na rzecz biomateriałów jest ważnym aspektem modelu gospodarki o obiegu zamkniętym, zwłaszcza że obecnie nadmiernie eksploatujemy nieodnawialne zasoby środowiska. Strategia biogospodarki obejmuje programy badawcze i wprowadzanie innowacji, których celem będzie zwiększenie wykorzystania biomateriałów w zrównoważony dla środowiska sposób. W UE najczęściej używanymi biomateriałami są produkty z drewna, polimery, tekstylia oraz włókna w materiałach kompozytowych. Szczególnym wyzwaniem jest przedłużenie życia produktów biologicznych poprzez wprowadzanie ich w kaskadowe cykle obiegu - recyklingu. EEA zauważa, że zwiększa się rynek wytwarzanych biodegradowalnych, plastikowych produktów. Szacuje się, że do 2020 roku ilość takich produktów może osiągnąć ponad 300 tys. ton. Oczekuje się, że zastosowanie biokompozytów zwiększy się również w przemyśle motoryzacyjnym.
Jak podaje Agencja corocznie w UE wytwarzamy od 118 do 138 mln ton bioodpadów, z czego 100 mln ton to odpady żywnościowe. Tylko ok. 25% z nich poddawana jest recyklingowi, jednak większość bioodpadów nadal trafia na wysypiska lub jest spalana. Taka sytuacja stanowi zagrożenie dla środowiska, jest źródłem chorób zakaźnych, a odcieki z wysypisk mogą zanieczyścić wody powierzchniowe i gruntowe.
EEA podkreśla, jak ważne są innowacje, wymieniając wśród nich m.in. biochemikalia i bioplastik, druk 3D, wykorzystywanie dla biorafinacji kolejnych generacji roślin spoza sektora produkcji żywności, zrównoważoną uprawę roślin o wielu zastosowaniach, wykorzystywanie części roślin odrzucanych z punktu widzenia podstawowego celu zbioru czy zmniejszenie produkcji odpadów żywnościowych i lepsze zagospodarowanie bioodpadów.
Należy pamiętać, że zwiększona presja na biomateriały może zwiększyć również presję na środowisko z sektora rolnictwa. Trzeba zachować ostrożność i uczyć się na błędach, aby ponownie, w ramach zakładanej poprawy stanu środowiska, nie wyrządzić w nim jeszcze większych szkód ani nie zachwiać rynkiem żywności.