W najnowszym raporcie wskaźnikowym Europejska Agencja Środowiska ocenia możliwości osiągnięcia do 2020 r. 29 celów służących realizacji wizji nakreślonej w 7. unijnym programie działań w zakresie środowiska.
Jakie są nasze cele do 2020 r.?
Przedstawiona w raporcie Environmental indicator report 2016 - In support to the monitoring of the 7th Environmental Action Programme analiza dla krajów Europy odnosi się do trzech z dziewięciu celów priorytetowych ogólnego unijnego programu działań w zakresie środowiska do 2020 r. „Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety” (7.EAP), przyjętego w listopadzie 2013 r. Są to:
- ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego Unii;
- przekształcenie Unii w zasobooszczędną, zieloną i konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną;
- ochrona obywateli Unii przed związanymi ze środowiskiem presjami i zagrożeniami dla zdrowia i dobrej jakości życia.
W analizie postępu w realizacji ww. celów i tworzeniu prognoz do 2020 r. EEA wykorzystała 29 wskaźników:
Czy jesteśmy na właściwej drodze?
EEA przewiduje, że jedynie jedna trzecia z 29 opisanych przez wskaźniki celów zostanie zrealizowana do 2020 r. Kolejna jedna trzecia celów prawdopodobnie nie zostanie osiągnięta. Możliwości spełnienia pozostałych trudno przewidzieć.
Wyniki wskazują, że polityka UE na rzecz środowiska przyniosła istotne korzyści – m.in. w zakresie polepszenia jakości powietrza, wód czy zwiększenia recyklingu odpadów. W redukcji zanieczyszczeń i poprawie efektywności gospodarowania zasobami Europa odnosi sukcesy. Zapewnienie trwałości systemów przyrodniczych oraz zmniejszenie negatywnego oddziaływania na zdrowie i jakość życia jest jednak bardziej wymagające. EEA wskazuje, że:
- Kapitał naturalny nie jest dostatecznie chroniony i podlega szkodliwym presjom. Wiele z nich udało się ograniczyć, lecz rozwój gospodarczy i wzrost liczby ludności będą coraz silniej negatywnie wpływać na środowisko. Prognozy dla większości wskaźników w obszarze kapitału naturalnego są pesymistyczne.
- Dotychczasowe trendy sugerują osiągnięcie założonego modelu ekologicznej gospodarki. Przewiduje się m.in. dalszy wzrost produktywności zasobów, a wydatki na ochronę środowiska będą rosły.
- Pomimo znaczącego zmniejszenia w ostatnich latach emisji zanieczyszczeń do wód i powietrza, zdrowie człowieka nadal jest zagrożone m.in. przez zanieczyszczone powietrze i hałas na obszarach miejskich oraz substancje chemiczne zawarte w produktach. Pomimo dotychczasowych pozytywnych trendów, nie ma pewności, czy trzeci cel 7.EAP zostanie osiągnięty.
Co możemy zrobić?
EEA podkreśla potrzebę:
- przyjęcia zintegrowanego podejścia do zarządzania środowiskiem, uwzględniającego wzajemne relacje między środowiskiem, gospodarką i jakością życia; wprowadzenie celów dot. środowiska w sektorach gospodarki negatywnie wpływających na środowisko i zdrowie;
- pełnego wdrożenia prawodawstwa unijnego w zakresie środowiska, co związane jest także z działaniami w sektorach gospodarki; skoordynowane wdrażania prawa przyniesie także lepsze dane dla wskaźników, które najsłabsze są w obszarze celów dotyczących stanu eksosystemów, chemikaliów i zdrowia;
- fundamentalnych zmian w systemie konsumpcji i produkcji, w tym zmian w stylu życia oraz bardziej równomiernego rozłożenia kosztów realizacji wymogów prawa w całym systemie konsumpcji i produkcji – przykładowo w systemie dot. żywności wydaje się, że producenci są obciążeni niewspółmiernie wysoko względem pozostałych stron systemu;
- analizy powiązań między środowiskiem a zdrowiem, stosowania tzw. zasady ostrożności i wykorzystania wiedzy naukowej do wczesnego ostrzegania o możliwych zagrożeniach dla społeczeństwa i ekosystemów;
- promowania polityki ochrony środowiska jako niestojącej w sprzeczności z rozwojem i wzrostem gospodarczym, wprowadzenia odpowiednich podatków za korzystanie ze środowiska, sprzyjania ekoinnowacjom i tworzenia tzw. zielonych miejsc pracy.
EEA zauważa przy tym, że działania podejmowane w jednym obszarze tematycznym mogą pobudzać postęp w realizacji celów w innych obszarach.
Raport podkreśla znaczenie mierzalnych celów i wskaźników. Opiera się na danych przekazywanych przez państwa członkowskie w ramach sprawozdawczości do KE i EEA. W opiniowaniu raportu uczestniczyła sieć EIONET, w tym koordynujący konsultacje po stronie polskiej Krajowy Punkt Kontaktowy w GIOŚ. Wnioski należy analizować w powiązaniu z oceną stanu środowiska Europy i prognozami jego zmian zaprezentowanymi w raporcie SOER 2015.