W roku 2022 przypada jubileusz 30-lecia podpisania Konwencji o ochronie i racjonalnym wykorzystaniu transgranicznych cieków wodnych i jezior międzynarodowych (Konwencji Wodnej). W dniu 17 marca 1992 r. rządy państw Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (UNECE) spotkały się w Helsinkach, aby ustanowić ramy transgranicznej współpracy wodnej i rozpocząć zrównoważone zarządzanie wodami wspólnymi w regionie paneuropejskim.
Z tej okazji, w dniach 28 – 30 czerwca br., Ministerstwo Środowiska Estonii wraz z UNECE i Finlandią zorganizowało w Tallinie specjalne wydarzenie jubileuszowe połączone z 4 wspólnym posiedzeniem grup roboczych Konwencji Wodnej. W spotkaniu wzięła udział delegacja Polski pod przewodnictwem pani Małgorzaty Boguckiej – Szymalskiej, Zastępcy Dyrektora Departamentu Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej w Ministerstwie Infrastruktury, pani Katarzyny Agnieszki Delis-Szeląg, focal point Konwencji Wodnej na Polskę w Ministerstwie Infrastruktury oraz pana Przemysława Suska, Naczelnika Regionalnego Wydziału Monitoringu Środowiska w Zielonej Górze, Departament Monitoringu Środowiska w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Spotkanie było także okazją do zaprezentowania nowej publikacji “The Water Convention: 30 Years of Impact and Achievements on the Ground”, stanowiącej zbiór przykładów prowadzonej z sukcesem transgranicznej współpracy wodnej.
Konwencja Wodna zobowiązuje strony do zapobiegania, kontrolowania i ograniczania transgranicznych skutków korzystania z wód, do ich użytkowania w sposób racjonalny i sprawiedliwy oraz do zapewnienia zrównoważonego zarządzania wód transgranicznych w drodze współpracy. Strony dzielące zlewnie transgraniczne zobowiązane są do zawierania dedykowanych umów i ustanawiania wspólnych organów współpracy. Konwencja uwzględnia wszystkie sektory związane z ochroną i użytkowaniem wody, co zapewnia perspektywę zrównoważonego rozwoju.
Celem obchodów jubileuszowych było dokonanie przeglądu postępów w realizacji długoterminowej wizji Konwencji: “Zarządzanie wodami transgranicznymi we współpracy między państwami nadbrzeżnymi w celu promowania zrównoważonego rozwoju, pokoju i bezpieczeństwa na całym świecie”. Wydarzenie było także okazją do refleksji nad rolą Konwencji we wdrażaniu międzynarodowych zobowiązań dotyczących zrównoważonego rozwoju i zmian klimatu.
W szczególności Konwencja Wodna jest skutecznym narzędziem promowania programu działań i osiągania celów Agendy 2030 ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz Międzynarodowej Dekady Wodnej ONZ na lata 2018-2028. Odgrywa ona kluczową rolę w przyspieszeniu postępów w realizacji celu SDG 6, dotyczącego dostępu do wody i urządzeń sanitarnych, w szczególności celu SDG 6.5, który wzywa wszystkie państwa do wdrożenia zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi na wszystkich poziomach, w tym poprzez współpracę transgraniczną.
Polska jest członkiem – sygnatariuszem Konwencji Wodnej i bierze aktywny udział we wdrażaniu działań objętych programem prac Konwencji od 30 lat. W ciągu tych trzech dekad Polska sukcesywnie zwiększała zasięg terytorialny współpracy oraz zacieśniała współpracę z państwami sąsiednimi. W tym czasie Polska podpisała sześć umów dwustronnych o współpracy na wodach transgranicznych z państwami sąsiednimi oraz jedną umowę wielostronną obejmującą swoim zasięgiem cały Międzynarodowy Obszar Dorzecza Odry. Zakres umów o współpracy na wodach transgranicznych obejmuje m.in. planowanie i utrzymanie wód granicznych, ochronę przed zanieczyszczeniem poprzez monitoring wód w zlewniach transgranicznych i wdrażanie działań zaradczych, wymianę danych hydrometeorologicznych i hydrogeologicznych oraz ochronę przeciwpowodziową. Prowadzenie współpracy na wodach transgranicznych służy wdrażaniu głównych celów gospodarki wodnej, tj. osiągnięcia dobrego stanu wód granicznych, zapewnienia ich racjonalnego wykorzystania oraz zapewnienia podaży dyspozycyjnych zasobów wodnych do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, środowiska i gospodarki.
Z większością państw współpraca układa się pomyślnie, w duchu relacji dobrosąsiedzkich, przynosząc wymierne korzyści dla zrównoważonego rozwoju środowiska, społeczeństwa i gospodarki.
Do najważniejszych korzyści płynących ze współpracy na wodach transgranicznych należą: poprawa jakości wód w dorzeczach i zlewisku Morza Bałtyckiego, poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego terenów przygranicznych oraz zwiększenie dostępności porównywalnych danych.
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu w prowadzeniu współpracy międzynarodowej na wodach transgranicznych aktualnie Polska służy pomocą ekspercką państwom sąsiednim po wschodniej stronie granicy, a także angażuje się w projekty pomocowe o charakterze inwestycyjnym. Przykładem takich działań jest program priorytetowy „Inwestycje w gospodarce ściekowej poza granicami kraju” prowadzony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).
W ramach ww. programu podpisane zostało m.in. Porozumienie o Współpracy NFOŚiGW z Miastem Lwów i Spółką Miejską Lvivvodokanal. Głównym celem zaangażowania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest wsparcie strony ukraińskiej w przygotowaniu modernizacji lwowskiej oczyszczalni ścieków w celu zapewnienia efektywnego oczyszczania ścieków
i zminimalizowania zanieczyszczenia transgranicznej rzeki Bug.
Link do publikacji: “The Water Convention: 30 Years of Impact and Achievements on the Ground”
https://unece.org/sites/default/files/2022-06/UNECE-TheWaterConvention-30Years-A4-150dpi_WEB2.pdf
