Podsumowanie monitoringu jakości powietrza w Polsce. Głównym źródłem zanieczyszczenia są tzw. kopciuchy, a sektor energetyczny stanowi zaledwie 5%
SMOG to zanieczyszczenie powietrza, które negatywnie wpływa na ludzkie zdrowie, klimat i środowisko przyrodnicze. Choć wśród źródeł jego powstawania znajdują się także procesy neutralne, na nasilenie zjawiska - szczególnie w ostatnim wieku - w znacznym stopniu wpływa działalność człowieka. Jak wynika z danych gromadzonych przez instytucje monitorujące jakość powietrza w Polsce, za emisje pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 w największym stopniu odpowiadają przestarzałe piece grzewcze tzw. "kopciuchy" wykorzystywane do ogrzewania budynków jednorodzinnych, pozostawiając daleko w tyle takie sektory jak transport czy przemysł energetyczny.
Pył zawieszony, który przyczynia się do występowania epizodów smogowych w Polsce, jest mieszaniną cząstek stałych i kropelek cieczy utrzymujących się w powietrzu. W celu rozróżnienia wielkości cząstek pyłu zawieszonego dodatkowo podaje się średnicę cząstek w mikrometrach (µm) - i tak pył zawieszony PM10 jest to frakcja o średnicach zastępczych cząstek poniżej 10 µm, a pył zawieszony PM2,5 jest to frakcja o średnicach zastępczych cząstek poniżej 2,5 µm. Pyły mogą być emitowane w wielu procesach, zarówno w skutek działalności człowieka (np. spalanie paliw kopalnych) jak i naturalnych (np. burze piaskowe) i podlegać wielu fizycznym i chemicznym procesom w atmosferze, a w końcu oddziaływać na zdrowie ludzkie, klimat i środowisko przyrodnicze.
Głównym źródłem emisji pyłu drobnego do atmosfery w Polsce, według danych Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE), są procesy spalania paliw w sektorze komunalno-bytowym, związane z ogrzewaniem budynków z wykorzystaniem paliw stałych. Emitory związane z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań i budynków usytuowane są na obszarach zamieszkałych, a emisje te zwykle mają miejsce na niewielkiej wysokości nad poziomem gruntu (tzw. niska emisja). W rezultacie emisje te bezpośrednio kształtują stężenia zanieczyszczeń w miejscach przebywania ludzi i często decydują o występowaniu przekroczeń norm jakości powietrza dla pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5. W Polsce w 2018 r. emisja z tego źródła stanowiła ok. 44% całkowitej emisji pyłu PM10 oraz 52% całkowitej emisji pyłu PM2,5. Drugą kategorią źródeł emisji, mającą znaczący wpływ na stężenia pyłu zawieszonego PM10, jest transport drogowy. Emisje z transportu drogowego także zachodzą na niewielkiej wysokości, w związku z tym również mają znaczący wpływ na podwyższenie stężeń zanieczyszczeń na obszarach przebywania i zamieszkiwania ludzi.
Emisja pyłu PM10 i PM2,5 z sektora energetyki (5% emisji krajowej), procesów produkcyjnych (10%) oraz procesów spalania związanych z procesami przemysłowymi (14%), mają dużo mniejszy wpływ na występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 i PM2,5, niż wymienione wcześniej emisje związane z ogrzewaniem budynków i transportem samochodowym. Wynika to między innymi ze względu na sposób wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza (np. wysokie kominy elektrowni), oddalenie przemysłowych źródeł emisji w stosunku do obszarów z zabudową mieszkaniową i mniej powszechne występowanie.
