|
7.
|
Pomiary dendometryczne, ocena zasobów i
przyrostów
Małgorzata Dudzińska
Jednym z celów badań prowadzonych na stałych
powierzchniach doświadczalnych II rzędu (SPO
II) jest poznanie procesów wzrostu i rozwoju
drzewostanów.
Badania dendrometryczne na SPO II rzędu
wykonywane były w latach 1994/1996 (gatunki
iglaste/gatunki liściaste), 2004, 2009, 2014
i 2019.
|
Tabela
5.
Średnie wartości parametrów
drzewostanowych na SPO II rz. w
krainach przyrodniczo-leśnych w 2019
r.
|
Kraina przyrodniczo-leśna
|
Gatunek drzewostanu |
Liczba powie-rzchni |
Pow. |
Wiek |
Dg |
H |
Vg |
Vm |
Vd |
Vu |
Zv |
|
Bałtycka |
sosna |
16 |
0,6 |
76 |
30,5 |
27,7 |
496 |
6,7 |
1,3 |
16,6 |
15,3 |
|
świerk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
dąb |
2 |
0,5 |
103 |
25,7 |
24,3 |
423 |
3,8 |
0,4 |
17,5 |
15,6 |
|
buk |
3 |
0,8 |
98 |
34,5 |
33,0 |
570 |
6,2 |
0,0 |
32,9 |
12,1 |
|
Razem |
21 |
0,6 |
82 |
30,6 |
28,1 |
500 |
6,4 |
1,1 |
19,0 |
14,9 |
|
Mazursko-Podlaska |
sosna |
11 |
0,7 |
79 |
31,2 |
29,7 |
565 |
12,0 |
3,4 |
12,2 |
16,4 |
|
świerk |
2 |
0,7 |
83 |
38,2 |
31,5 |
529 |
0,3 |
2,9 |
20,3 |
12,1 |
|
dąb |
2 |
1,3 |
99 |
36,9 |
26,6 |
410 |
1,4 |
5,9 |
32,9 |
14,0 |
|
buk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
Razem |
15 |
0,7 |
82 |
32,9 |
29,5 |
539 |
9,0 |
3,6 |
16,1 |
15,5 |
|
Wielkopolsko-Pomorska |
sosna |
19 |
0,4 |
79 |
24,7 |
24,8 |
449 |
10,3 |
0,7 |
7,4 |
9,9 |
|
świerk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
dąb |
3 |
0,9 |
106 |
34,2 |
28,2 |
441 |
18,4 |
0,0 |
10,8 |
9,2 |
|
buk |
1 |
0,8 |
89 |
31,8 |
33,9 |
567 |
17,9 |
0,0 |
0,1 |
13,7 |
|
Razem |
23 |
0,5 |
83 |
26,3 |
25,6 |
453 |
11,7 |
0,6 |
7,6 |
10,0 |
|
Mazowiecko-Podlaska |
sosna |
13 |
0,5 |
77 |
27,8 |
25,9 |
450 |
13,5 |
2,7 |
24,5 |
13,2 |
|
świerk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
dąb |
1 |
1,5 |
94 |
41,7 |
30,1 |
413 |
0,4 |
0,4 |
83,2 |
10,3 |
|
buk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
Razem |
14 |
0,5 |
79 |
28,8 |
26,2 |
448 |
12,5 |
2,5 |
28,7 |
13,0 |
|
Śląska |
sosna |
9 |
0,5 |
80 |
28,6 |
25,8 |
458 |
2,8 |
0,5 |
36,7 |
12,3 |
|
świerk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
dąb |
2 |
1,0 |
105 |
35,9 |
29,8 |
621 |
9,2 |
1,2 |
14,6 |
13,2 |
|
buk |
2 |
0,9 |
87 |
41,3 |
33,6 |
424 |
0,0 |
0,0 |
79,2 |
11,1 |
|
Razem |
13 |
0,6 |
85 |
31,7 |
27,6 |
478 |
3,4 |
0,5 |
39,9 |
12,3 |
|
Małopolska |
sosna |
24 |
0,5 |
80 |
28,3 |
25,5 |
439 |
3,3 |
1,4 |
12,4 |
11,9 |
|
świerk |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
dąb |
2 |
0,8 |
93 |
35,7 |
27,7 |
428 |
1,5 |
0,4 |
75,0 |
9,8 |
|
buk |
1 |
0,7 |
94 |
38,2 |
37,7 |
617 |
8,8 |
0,0 |
55,5 |
26,3 |
|
Razem |
27 |
0,5 |
81 |
29,2 |
26,1 |
445 |
3,4 |
1,3 |
18,6 |
12,3 |
|
Sudecka |
sosna |
0 |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
|
świerk |
6 |
0,7 |
83 |
36,1 |
28,8 |
583 |
5,9 |
0,5 |
27,2 |
9,5 |
|
dąb |
1 |
0,8 |
117 |
37,1 |
24,6 |
383 |
7,4 |
2,1 |
0,0 |
15,5 |
|
buk |
1 |
0,9 |
101 |
40,6 |
36,0 |
566 |
0,1 |
0,0 |
171,6 |
9,2 |
|
Razem |
8 |
0,7 |
90 |
36,8 |
29,2 |
556 |
5,3 |
0,6 |
41,9 |
10,2 |
|
Karpacka |
sosna |
5 |
0,9 |
73 |
36,9 |
27,7 |
472 |
6,5 |
2,3 |
9,3 |
17,1 |
|
świerk |
3 |
0,5 |
73 |
29,2 |
26,1 |
317 |
4,3 |
0,7 |
23,4 |
9,1 |
|
dąb |
1 |
1,0 |
100 |
36,5 |
30,2 |
446 |
0,8 |
3,2 |
31,6 |
12,2 |
|
buk |
3 |
0,9 |
102 |
37,3 |
31,3 |
500 |
0,9 |
0,3 |
32,5 |
14,1 |
|
Razem |
12 |
0,8 |
83 |
35,0 |
28,4 |
438 |
4,1 |
1,5 |
20,5 |
14,0 |
|
Razem |
sosna |
97 |
0,5 |
78 |
28,7 |
26,4 |
470 |
7,7 |
1,5 |
15,8 |
13,1 |
|
świerk |
11 |
0,6 |
80 |
34,6 |
28,5 |
501 |
4,4 |
0,9 |
24,9 |
9,9 |
|
dąb |
14 |
0,9 |
102 |
34,7 |
27,6 |
452 |
6,8 |
1,5 |
30,5 |
12,2 |
|
buk |
11 |
0,8 |
96 |
37,1 |
33,4 |
528 |
4,4 |
0,1 |
52,9 |
13,6 |
|
Razem |
133 |
0,6 |
82 |
30,5 |
27,3 |
475 |
7,1 |
1,4 |
21,2 |
12,8 |
Dg – przeciętna pierśnica [cm], H –
wysokość Loreya [m], Vg - miąższość
grubizny drzewostanu [m3/ha],
Vm - miąższość drzew martwych [m3/ha],
Vd - miąższość dorostów [m3/ha],
Vu - miąższość drzew usuniętych [m3/ha],
Zv – przyrost miąższości [m3/ha/rok].
|
W 2019 roku wiek drzewostanów na
powierzchniach zawierał się w przedziale od
66 do 117 lat (sosnowych od 66 do 91 lat,
świerkowych od 71 do 89 lat, dębowych od 89
do 117 lat i bukowych od 78 do 111 lat).
Przeciętna pierśnica drzewostanów wahała się
od 18,2 do 45,5 cm (sosnowych od 18,2 do
40,3 cm, świerkowych od 25,4 do 45,5 cm,
dębowych od 24,2 do 42,5 cm i bukowych od
30,1 do 43,4 cm).
Średnia wysokość drzewostanów kształtowała
się od 19,6 do 37,7 m (sosnowych od 19,9 do
33,8 m, świerkowych od 21,4 do 34,1 m,
dębowych od 19,6 do 31,9 m i bukowych od
25,6 do 37,7 m). Większość (24,8%)
przyjmowała wartości w granicach 26,1–28,0
m.
Średnia miąższość grubizny drzewostanów
wynosiła 475 m3/ha (sosnowych –
470 m3/ha, świerkowych – 501 m3/ha,
dębowych – 452 m3/ha i bukowych –
528 m3/ha). W poprzednim okresie
pomiarowym, w 2014 r., średnie miąższości
poszczególnych gatunków drzew były niższe,
wynosiły odpowiednio: 420 m3/ha,
476 m3/ha, 422 m3/ha i
513 m3/ha.
|
|
|
Rys. 18
.
Kształtowanie się miąższości grubizny
drzewostanów w układzie gatunków w
krainach przyrodniczo-leśnych – lata
2014 i 2019. |
W układzie krain przyrodniczo-leśnych
najwyższą średnią miąższością (powyżej 500 m3/ha)
charakteryzowały się drzewostany położone w
krainach Sudeckiej i Mazursko-Podlaskiej, a
najniższą (438 m3/ha) –
drzewostany Krainy Karpackiej. W
drzewostanach sosnowych (reprezentowanych w
siedmiu krainach) średnia miąższość zawiera
się w przedziale od 439 m3/ha w
Krainie Małopolskiej do 565 m3/ha
w Krainie Mazursko-Podlaskiej, w
drzewostanach świerkowych (reprezentowanych
tylko w trzech krainach): od 317 m3/ha
w Krainie Karpackiej do 583 m3/ha
w Krainie Sudeckiej, w drzewostanach
dębowych: od 383 m3/ha w Krainie
Sudeckiej do 621 m3/ha w Krainie
Śląskiej, w drzewostanach bukowych
(reprezentowanych w sześciu krainach): od
424 m3/ha w Krainie Śląskiej do
617 m3/ha w Krainie Małopolskiej.
(tab. 5, ryc. 18).
Średni przyrost miąższości drzewostanów
wynosił 12,8 m3/ha: w
drzewostanach sosnowe 13,1 m3/ha,
w świerkowych – 9,9 m3/ha, w
dębowych – 12,2 m3/ha, a w
bukowych – 13,6 m3/ha (tab. 5). W
2014 r., przyrosty miąższości poszczególnych
gatunków drzew, z wyjątkiem świerka,
kształtowały się na znacznie niższym
poziomie niż obecnie, wynosiły odpowiednio:
8,8 m3/ha, 10,3 m3/ha,
9,0 m3/ha i 8,0 m3/ha
(ryc. 19).
|
|
|
Rys. 19
.
Kształtowanie się przyrostu miąższości
drzewostanów w układzie gatunków w
krainach przyrodniczo-leśnych – lata
2014 i 2019. |
W układzie krain przyrodniczo-leśnych
największym średnim przyrostem
charakteryzowały się powierzchnie położone w
krainach Bałtyckiej i Mazursko-Podlaskiej
(>14 m3/ha), najmniejszym – w
krainach Wielkopolsko-Pomorskiej i Sudeckiej
(ok 10 m3/ha) (tab. 5, ryc. 19).
W krainach Bałtyckiej, Mazursko-Podlaskiej i
Karpackiej zanotowano największy wzrost
wartości przyrostu miąższości (o ok. 6 m3/ha)
w porównaniu z 2014 r. W drzewostanach
sosnowych (reprezentowanych w siedmiu
krainach) średni przyrost miąższości
zawierał się w przedziale od 9,9 m3/ha
w Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej do 17,1 m3/ha
w Krainie Karpackiej, w drzewostanach
świerkowych (reprezentowanych tylko w trzech
krainach): od 9,1 m3/ha w Krainie
Karpackiej do 12,1 m3/ha w
Mazursko-Podlaskiej, w drzewostanach
dębowych: od 9,2 m3/ha w
Wielkopolsko-Pomorskiej do 15,5 i 15,6 m3/ha
w krainach Sudeckiej i Bałtyckiej, w
drzewostanach bukowych (reprezentowanych w
sześciu krainach): od 9,2 m3/ha w
Krainie Sudeckiej do 26,3 m3/ha w
Krainie Małopolskiej.
Z przyrostem miąższości związana jest
miąższość dorostów (drzew, u których po raz
pierwszy zmierzono pierśnicę, czyli grubość
na wysokości 1,3 m, po tym jak grubość
osiągnęła 7 cm) oraz miąższość drzew
usuniętych w użytkowaniu przedrębnym.
Średnia miąższość dorostów na powierzchni
wynosiła 1,4 m3/ha: w
drzewostanach sosnowych – 1,6 m3/ha,
w świerkowych – 0,9 m3/ha, w
dębowych – 1,5 m3/ha, a w
bukowych – 0,1 m3/ha (tab. 5).
Średnia miąższość przypadająca na drzewa
martwe na powierzchni wynosiła 7,1 m3/ha:
w drzewostanach sosnowych – 7,7 m3/ha,
w świerkowych – 4,4 m3/ha, w
dębowych – 6,8 m3/ha, a w
bukowych – 4,4 m3/ha (tab.
5).Odnotowano wzrost miąższości drzew
martwych, w porównaniu z danymi z 2014 r.: w
drzewostanach sosnowych – o 2,0 m3/ha,
w świerkowych – o 0,9 m3/ha, w
dębowych – o 2,2 m3/ha, a w
bukowych – o 0,3 m3/ha. Na 26,3%
powierzchni znajduje się ok. 10 m3/ha
drzew suchych, w 2014 r. wartość tę
odnotowano na 12,8% powierzchni.
W użytkowaniu przedrębnym, w ciągu
5-letniego okresu pomiarowego, usunięto z
powierzchni średnio 21,2 m3/ha
drewna: w drzewostanach sosnowych – 15,8 m3/ha,
w świerkowych – 24,9 m3/ha, w
dębowych – 30,5 m3/ha i w
bukowych – 52,9 m3/ha (tab. 5).
|
|
|
Rys. 20
.
Kształtowanie się średniej miąższości
drzew martwych w krainach
przyrodniczo-leśnych w latach 2014 i
2019. |
W układzie krain najwyższą (12,5 m3/ha)
średnią wartość miąższości drzew martwych
zanotowano na powierzchniach położonych w
Krainie Mazowiecko-Podl., wysoką (11,7 m3/ha)
– w Krainie Wielkopolsko-Pom. (ryc. 20). W
tych krainach zanotowano też duży wzrost
miąższości drzew martwych wynoszący ok. 7 m3/ha,
w porównaniu do badań przeprowadzonych w
roku 2014. W krainach Śląskiej, Małopolskiej
i Karpackiej stwierdzono spadek miąższości w
stosunku do 2014 r.
Wiek drzewostanów na powierzchniach
kształtował się od 66 do 117 lat. Przeciętna
pierśnica zawierała się w przedziale od 18,2
do 45,5 cm; średnia wysokość – od 19,9 do
37,7 m., a przyrost miąższości – od 3,9 do
26,3 m3/ha.
Średnia miąższość grubizny drzewostanów
wynosiła 475 m3/ha: od 452 m3/ha w
drzewostanach dębowych do 528 m3/ha w
drzewostanach bukowych.
Średni przyrost miąższości drzewostanów
wynosił 12,8 m3/ha: od 9,9 m3/ha w
drzewostanach świerkowych do 13,6 m3/ha w
drzewostanach bukowych. Odnotowano znaczny
wzrost przyrostu miąższości grubizny u
wszystkich gatunków, oprócz świerka, w
porównaniu do 2014 r.
W drzewostanach wszystkich gatunków
odnotowano wzrost miąższości drewna
martwego, największy w drzewostanach
dębowych i sosnowych, średnio o 2,2 i 2,0
m3/ha.
W użytkowaniu przedrębnym, w ciągu
5-letniego okresu badawczego, usunięto
średnio: 21,2 m3/ha drewna (łącznie na 133
powierzchniach – 2817,8 m3/ha).
W krainach Sudeckiej i Mazursko-Podlaskiej
położone są drzewostany o największych
przeciętnych wartościach miąższości grubizny
(>500 m3/ha). Największymi wartościami
przyrostu miąższości wyróżniają się
powierzchnie położone w krainach Bałtyckiej
i Mazursko-Podlaskiej (>14 m3/ha).
Największe wartości miąższości drzew
martwych występują na powierzchniach
położonych w Krainie Mazowiecko-Podlaskiej
(12,5 m3/ha) i Krainie
Wielkopolsko-Pomorskiej (11,7 m3/ha) (tab.
7).
|
