|
I.
|
Program monitoringu lasów |
|
1.
|
Program
monitoringu lasów w 2019 roku
|
|
II.
|
Monitoring
lasów na stałych
powierzchniach
obserwacyjnych I rzędu |
|
2.
|
Ocena
poziomu zdrowotnego
monitorowanych gatunków drzew w
2019 r. oraz w pięcioleciu
2015-2019
|
|
3.
|
Ocena
uszkodzeń monitorowanych
gatunków drzew w 2019 r.
|
|
4.
|
Charakterystyka warunków pogodowych
i ich wpływ na zdrowotność
drzewostanów w latach 2015-2019
|
|
5.
|
Warunki wodne
gleby na
terenach leśnych Polski w 2019 r.
|
|
6.
|
Stałe powierzchnie obserwacyjne
monitoringu lasów na obszarach Natura
2000
|
|
III.
|
Monitoring lasów na stałych
powierzchniach
obserwacyjnych II rzędu |
|
7.
|
Pomiary dendrometryczne, ocena
zasobów i przyrostów
|
|
8.
|
Florystyczne i ekologiczne
zmiany charakteru runa
|
|
9.
|
Ocena wpływu eutofizacji i
zakwaszania na występowanie
porostów i mszaków
|
|
10.
|
Charakterystyka odnowienia
naturalnego
|
|
IV.
|
Badania na stałych
powierzchniach
obserwacyjnych monitoringu
intensywnego |
|
11. |
Dynamika parametrów
meteorologicznych w 2019 r.
|
|
12. |
Poziom stężenia NO2 i SO2 w
powietrzu na terenach leśnych
|
|
|
|
|
13.
|
Wielkość depozytu wnoszonego z opadami
atmosferycznymi na terenach leśnych
Anna Kowalska
Badania składu chemicznego opadów na
terenach leśnych Polski prowadzone są w
ramach monitoringu intensywnego w dwunastu
punktach pomiarowych, zlokalizowanych w
pobliżu SPO MI poza zasięgiem koron drzew, z
reguły w sąsiedztwie stacji
meteorologicznych (ryc. 25).
|
|
13.1.
|
Skład chemiczny opadów – przewodność i
stężenia składników
Na skład chemiczny opadów wpływa szereg
czynników, na które składają się m.in.
bliskość źródeł zanieczyszczeń oraz ich
rozprzestrzenianie, warunki meteorologiczne
(wiek i kierunek mas powietrza, temperatura,
wiatr) oraz warunki topograficzne.
Cechą charakteryzującą chemizm opadów jest
przewodność elektrolityczna właściwa (EC),
będąca pośrednio miarą ogólnej zawartości
zdysocjowanych soli. W 2019 r. przewodność
opadów osiągała średnio rocznie od 9,8 do
20,8 µS cm-1. Wysoka
przewodność opadów (powyżej 18 mS cm-1)
występowała średnio rocznie w Wielkopolsce,
gdzie opady były niskie: w Krotoszynie i
Kruczu oraz w Suwałkach. Niską przewodność
(poniżej 15 mS cm-1)
notowano w rejonach górskich: w Szklarskiej
Porębie, Piwnicznej i w Birczy, gdzie
występowały wysokie opady, powodujące efekt
rozcieńczenia.
|
Rys. 24.
Schemat badań depozytu i przepływu
składników w środowisku leśnym na SPO
MI.
|
|
|
13.2.
|
Depozycja roczna składników w opadach
Niską ilość jonów zdeponowały opady w
nadleśnictwach: Piwniczna i Białowieża (16,0
kg ha-1 i 16,5 kg ha-1).
Suma rocznej depozycji na pozostałych SPO
MI, z wyjątkiem Szklarskiej Poręby i
Gdańska, wynosiła od 18,3 kg ha-1
rok-1 do 21,6 kg ha-1
rok-1. W Szklarskiej Porębie i
Gdańsku depozyt był wysoki i wynosił
odpowiednio: 32,5 kg ha-1 i 35,1
kg ha-1. Na tak wysoką depozycję
w Gdańsku i Szklarskiej Porębie, wynikającą
głównie z dużej sumy rocznej opadów,
składały się przede wszystkim jony Cl-
i Na (w Gdańsku – głównie pochodzenia
morskiego).
Suma depozycji w okresie zimowym stanowiła
od 39% do 46%, a w Szklarskiej Porębie 58%
depozycji rocznej (ryc. 26). Przewaga
depozytu okresu letniego wynikała m. in. z
wyższej sumy opadów: na miesiące letnie
przypadało od 58% (w Szklarskiej Porębie
44%) do 68% sumy rocznej opadu.
|
Tabela
10.
Depozyt roczny [kg·ha-1]
(bez RWO) wniesiony z opadami na SPO
MI w 2019 roku.
|
Nadleśnictwo |
Strzało-wo |
Biało-wieża |
Krucz |
Chojnów |
Zawa-dzkie |
Suwałki |
Szkl. Poręba |
Piwniczna |
Krotoszyn |
Łąck |
Gdańsk |
Bircza |
|
Gatunek |
Sosna |
Świerk |
Dąb |
Buk |
|
Opad [mm] |
485 |
438 |
459 |
480 |
574 |
384 |
1113 |
723 |
423 |
435 |
802 |
703 |
|
H+ |
0,02 |
0,01 |
0,01 |
0,00 |
0,07 |
0,01 |
0,08 |
0,04 |
0,00 |
0,00 |
0,02 |
0,02 |
|
Cl- |
2,74 |
1,56 |
2,76 |
2,16 |
2,25 |
2,67 |
6,66 |
1,93 |
2,80 |
2,73 |
9,42 |
1,98 |
|
N-NO3- |
2,51 |
2,47 |
2,56 |
2,14 |
4,04 |
3,34 |
3,68 |
2,05 |
2,98 |
2,03 |
3,21 |
2,70 |
|
S-SO42- |
2,10 |
1,77 |
2,16 |
2,40 |
2,78 |
1,74 |
3,51 |
2,52 |
2,46 |
2,35 |
2,62 |
3,02 |
|
N-NH4+ |
3,42 |
2,88 |
4,87 |
3,88 |
3,86 |
2,24 |
5,35 |
1,44 |
4,63 |
3,71 |
4,11 |
2,62 |
|
Ca |
4,43 |
3,43 |
2,99 |
4,74 |
2,75 |
4,92 |
2,86 |
2,98 |
2,89 |
2,70 |
3,71 |
4,19 |
|
Mg |
0,43 |
0,56 |
0,42 |
0,52 |
0,44 |
0,79 |
0,46 |
0,35 |
0,53 |
0,36 |
0,90 |
0,43 |
|
Na |
1,64 |
1,29 |
1,94 |
1,33 |
1,37 |
1,70 |
5,44 |
1,57 |
1,79 |
1,52 |
5,66 |
1,62 |
|
K |
1,11 |
1,09 |
1,05 |
1,81 |
0,96 |
1,03 |
1,45 |
1,22 |
1,44 |
1,31 |
3,36 |
0,98 |
|
Fe |
0,01 |
0,02 |
0,01 |
0,02 |
0,02 |
0,01 |
0,05 |
0,01 |
0,02 |
0,01 |
0,03 |
0,02 |
|
Al |
0,03 |
0,02 |
0,01 |
0,02 |
0,03 |
0,01 |
0,05 |
0,02 |
0,02 |
0,01 |
0,03 |
0,02 |
|
Mn |
0,03 |
0,03 |
0,04 |
0,01 |
0,05 |
0,02 |
0,03 |
0,05 |
0,04 |
0,05 |
0,03 |
0,04 |
|
Cd |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
|
Cu |
0,00 |
0,01 |
0,01 |
0,01 |
0,01 |
0,00 |
0,02 |
0,01 |
0,00 |
0,00 |
0,02 |
0,00 |
|
Pb |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,01 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
0,00 |
|
Zn |
0,06 |
0,09 |
0,07 |
0,07 |
0,09 |
0,07 |
0,14 |
0,10 |
0,07 |
0,06 |
0,11 |
0,11 |
|
RWO |
17,9 |
8,5 |
11,1 |
8,8 |
8,5 |
6,9 |
13,7 |
9,8 |
12,7 |
8,9 |
11,9 |
9,3 |
|
Ntot |
7,3 |
6,6 |
9,1 |
7,8 |
9,0 |
6,5 |
11,7 |
5,2 |
9,5 |
7,1 |
9,2 |
6,4 |
|
Depozyt roczny |
20,0 |
16,5 |
20,6 |
20,9 |
19,9 |
19,5 |
32,5 |
16,0 |
21,6 |
18,3 |
35,1 |
18,8 |
RWO – rozpuszczony węgiel
organiczny,
Ntot
– azot całkowity |
Pomiędzy SPO MI wystąpiły istotne różnice
szczególnie w depozycji Na, Cl-,
NH4+ i Al. Wyniki
testów statystycznych potwierdzają
zaobserwowane różnice między Gdańskiem i
Szklarską Porębą a innymi SPO MI pod
względem depozycji składników z aerozoli
morskich.
|
Rys. 24.
Suma opadu bezpośredniego [mm] (prawa
oś) oraz udział depozytu w sezonie
letnim (V-X) i zimowym (I-IV, XI-XII) na
SPO MI w 2019 roku.
|
|
|
13.3.
|
Właściwości kwasowo-zasadowe opadów na
otwartej przestrzeni
Średnie miesięczne pH opadów mieściło się w
granicach od 4,8 do 5,9. Minimalną wartość
osiągnęło w sierpniu w Zawadzkiem, a
maksymalną w kwietniu w Suwałkach.
|
Rys. 27.
Średnie pH roczne, sezonu letniego (V-X)
i zimowego (I-IV i XI-XII) na SPO MI w
2019 r. w opadach na otwartej
przestrzeni.
|
Udział miesięcznych opadów o pH niższym od
5,0 wyniósł 13%. Z dziesięcioletnich
pomiarów wynika, że udział ten sukcesywnie
spada. Opady o pH niższym od 5,0 przeważały
w miesiącach zimowych. Średnio w okresie
zimowym na większości powierzchni pH opadów
było niższe niż w okresie letnim (ryc. 27),
z wyjątkiem Suwałk, Zawadzkiego i Birczy. W
Zawadzkiem i Piwnicznej różnica odczynu
opadów zimą i latem była niewielka.
Najwyższa kwasowość opadów mierzona średnią
roczną wartością pH występowała na Śląsku w
Zawadzkiem (pH 4,9), wysoka – w
nadleśnictwach rejonów górskich, tj. w
Szklarskiej Porębie (pH 5,1), Piwnicznej (pH
5,2), Birczy (pH 5,4) oraz w Strzałowie (pH
5,3) (ryc. 27). Niższą kwasowość opadów
odnotowano w Gdańsku, Białowieży i Kruczu (pH
5,5), w Suwałkach, Krotoszynie i Łącku (pH
5,6), najniższą – w Chojnowie (pH 5,9).
|
Rys. 28.
Pojemność zobojętniania kwasów (ANC)
[μeq·dm-3] w opadach na
otwartej przestrzeni na SPO MI średnio
od stycznia do grudnia, średnio w
okresie zimowym (miesiące I-IV i XI-XII)
i letnim (V-X) w 2019 r.
|
Pojemność zobojętniania kwasów (ANC, [μeq dm-3])
jest miarą zdolności roztworów do
zobojętniania mocnych kwasów. W porównaniu
do pH pojemność zobojętniania kwasów (ANC)
nie jest zależna od wymiany CO2 z
powietrzem, od reakcji z jonami glinu czy
obecności jonów orga-nicznych, co czyni ten
wskaźnik szczególnie użytecznym w ocenie
zakwaszenia środowiska (Neal i in. 1999,
Chapman i in. 2008.
Ujemne wartości ANC są wskaźnikiem
nadmiarowej ilości jonów mocnych kwasów
w opadach, zaś dodatnie – nadmiarowej ilości
mocnych zasad. Na SPO MI 78% miesięcznych
opadów przyjmowało ujemne wartości ANC, z
czego nieco więcej przypadało na okres
zimowy (41% próbek pobranych w ciągu roku)
niż letni (37% próbek pobranych w ciągu
roku).
ANC półrocza zimowego było z reguły niższe
niż w półroczu letnim na 9 powierzchniach
obserwacyjnych, z wyjątkiem Krotoszyna,
Zawadzkiego i Białowieży (ryc. 28). Średnio
rocznie ANC osiągnęło wartość dodatnią
jedynie w Chojnowie.. Na pozostałych
powierzchniach w obu półroczach ANC było
ujemne, a niskie średnie wartości roczne
wystąpiły w Zawadzkiem, Krotoszynie, Łącku i
Kruczu (odpowiednio: -46,6, -33,7, -23,9 i
-21,9 μeq dm-3 rok-1).
|
Rys. 29.
Ładunek jonów [kmolc·ha-1]
oraz stosunek depozytu jonów
kwasotwórczych do zasadowych w opadach
na otwartej przestrzeni na SPO MI w 2019
r.
|
Udział jonów o charakterze zakwaszającym (SO42-,
NO3-, Cl- i
NH4+) w depozycie
wyrażonym sumą ładunku molarnego (H+,
Cl-, SO42-,
NO3-, NH4+,
Ca, Na, K, Mg, Fe, Al, Mn, Zn, Cu, Cd i Pb)
dominował na każdej z powierzchni i wynosił
od 58% do 71%. Udział jonów o charakterze
zakwaszającym był najwyższy (71%) w
Krotoszynie. W Kruczu, Zawadzkiem, Łącku i
Szklarskiej Porębie – przekraczał 65%, a
zjawisku temu towarzyszył niski udział
(poniżej 30%) jonów o charakterze zasadowym.
Z kolei niski udział depozycji jonów o
charakterze zakwaszającym występował w
Piwnicznej i Suwałkach (58%), przy
jednocześnie wysokim udziale jonów o
charakterze zasadowym (odpowiednio: 35% i
41%).
W 2019 r. roczny depozyt jonów w opadach
mieścił się w granicach od 16,0 kg ha-1 do
35,1 kg ha-1. Suma rocznej depozycji była
niska w Piwnicznej i Białowieży (16,0 i 16,5
kg ha-1), natomiast wysoka – w Szklarskiej
Porębie i Gdańsku (32,5 i 35,1 kg ha-1).
W Strzałowie, Gdańsku, Szklarskiej Porębie i
Białowieży depozycja była wyższa niż w 2018
r. (wzrost o 24%, 20%, 15% i 2%).
Najbardziej znaczący spadek (o 23%)
zanotowano w Birczy, na pozostałych
powierzchniach depozycja zmalała o 1% do
14%.
Średnie miesięczne pH opadów na SPO MI
mieściło się w granicach od 4,8 do 5,9.
Minimalną wartość osiągnęło w sierpniu w
Zawadzkiem, a maksymalną – w kwietniu w
Suwałkach.
78% przeanalizowanych próbek opadów na
otwartej przestrzeni przyjmowało ujemne
wartości ANC. Udział jonów o charakterze
zakwaszającym (SO42-, NO3-, Cl- i NH4+) w
depozycie wyrażonym sumą ładunku molarnego
wynosił od 58% (w Piwnicznej i Suwałkach) do
71% (w Krotoszynie). Przewaga jonów
zakwaszających nad jonami zasad była ponad
trzykrotna w Zawadzkiem, i ponad
dwuipółkrotna w Krotoszynie i Kruczu.
|
| |
|
14. |
Opady podkorowe
oraz roztwory glebowe na
terenach leśnych
|
|
|
|
|
15. |
Zmiany stężeń
zanieczyszczeń gazowych,
depozycji oraz składu roztworów
glebowych po roku 2010
|
|
|
Literatura
|
|
|
|
|
