Substancja organiczna gleby

Materia organiczna gleb jest podstawowym wskaźnikiem jakości gleb decydującym o ich właściwościach fizykochemicznych, takich jak zdolności sorpcyjne i buforowe oraz procesach biologicznych, warunkujących wiele przemian, określanych mianem aktywności biologicznej. Wysoka zawartość próchnicy w glebach jest czynnikiem stabilizującym ich strukturę, zmniejszającym podatność na zagęszczenie oraz degradację w wyniku erozji wodnej i wietrznej.

Zachowanie zasobów próchnicy glebowej jest istotne nie tylko ze względu na utrzymanie produkcyjnych funkcji gleb, ale również z punktu widzenia roli gleb w sekwestracji (wiązaniu) węgla
z atmosfery. O naturalnym zróżnicowaniu zawartości próchnicy w glebach decydują takie czynniki jak uziarnienie, położenie w terenie i stosunki wodne - gleby lekkie występujące w wyższych położeniach terenu, poza zasięgiem działania wód gruntowych, zazwyczaj cechuje niższa zawartość próchnicy
od gleb zwięzłych o opadowo-gruntowym typie gospodarki wodnej. Najwyższą zawartością materii organicznej charakteryzują się gleby hydrogeniczne, powstałe w siedliskach zależnych od wody, takie jak czarne ziemie i gleby torfowe. Spośród czynników antropogenicznych na zawartość materii organicznej w glebie w największym stopniu wpływają: sposób użytkowania ziemi (tzn. rolniczy, łąkowy, leśny), intensyfikacja rolnictwa, rotacja roślin, obecność poplonów oraz poziom nawożenia organicznego.

W 2020 r. średnia zawartość próchnicy wyniosła 2,90%. W poprzednich edycjach monitoringu średnia zawartość wskazanego parametru oscylowała w przedziale 1,90-1,97%. W całej grupie analizowanych punktów nieznacznie przeważają gleby klasyfikowane w przedziale zawartości wysokiej (2-3,5%), ich udział stanowi 35%. Mniejszy udział (30%) mają gleby o bardzo wysokiej zawartości oraz gleby
o średniej zawartości (29%). Najmniejszy udział mają gleby o niskiej zawartości próchnicy (6%).
W odniesieniu do ubiegłych cykli monitoringowych średni poziom zawartości próchnicy uległ zwiększeniu. W porównaniu do poprzednich edycji wzrosła również zawartość maksymalna, którą zanotowano w punkcie 425 w woj. małopolskim (9,42%).

Największy udział profili o niskiej zawartości w próchnicę zanotowano w województwach: mazowieckim - 20%; podlaskim - 17%; lubelskim - 15%. Najwyższą średnią zawartością próchnicy charakteryzowało się województwo małopolskie - 3,74%, najniższą natomiast województwa podlaskie (1,95%) oraz opolskie (2,11%).